مهارت هاي زندگي چه هستند و چه كمكي به افراد مي كنند؟ مهارت هاي زندگي يكسري تمرين هاي رفتاري هستند كه باعث مي شوند فرد در موقعيت ها و شرايط مختلف زندگي بتواند بهترين رفتار و برخورد را از خود نشان دهد و واكنش هاي فرد نسبت به مسائل زندگي منطقي باشد. چون هيچ انساني كامل نيست و همه انسان ها ضعف هايي دارند و رفتار آن ها با نواقصي همراه است كه مي تواند آسيب ها و مشكلاتي را براي فرد و اطرافيانش به وجود آورد اما شما مي توانيد با شناخت مهارت هاي زندگي تا حدودي رفتار خود را كنترل كنيد و بهترين رفتار را داشته باشيد.چون مهارت هاي زندگي باعث مي شود از نظر روحي و رواني سالم باشيد پس مي توانيد با آموزش و به كمك مشاور مهارت هاي زندگي خود را گسترش دهيد و به شيوه مناسب تر زندگي كنيد در اين مقاله 10مهارت به عنوان مهارت هاي اصلي زندگي شناخته مي شود كه مورد بررسي قرار مي دهيم.
اهميت يادگيري مهارت هاي زندگي
تعريف مهارت زندگي از نظر سازمان بهداشت رواني: مهارت هاي زندگي ،مهارت هايي هستند كه براي افزايش توانايي رواني اجتماعي به افراد آموزش داده مي شود تا هنگامي كه در زندگي با مشكلات و اختلافاتي رو به رو شدند بتوانند به طور موثر و درست با كشمكش هاي زندگي برخورد كنند و افراد به دليل اينكه مهارت هاي زندگي را ياد ندارند و آموزشي نديده اند به مشكلات و شكست و ناكامي هايي در زندگي دچار مي شوند و چون اين مهارت ها ذاتي نيست و افراد براي آنكه بتوانند زندگي مناسبي داشته باشند بايد به يادگيري مهارت ها اهميت بدهند و آموزش ببينند.و نقص هاي خود را برطرف كنند. چون يادگيري مهارت ها نيازمند آموزش و تمرين در موقعيت هاي مختلف است.
1. مهارت خودآگاهي از اولين مهارت هاي زندگي
مهارت خودآگاهي يكي از مهمترين مهارت هاي زندگي است و خود آگاهي يعني خودتان را به خوبي بشناسيد و شناخت دقيق و درستي از خود پيدا كنيد خودآگاهي يعني فهم و درك صحيحي از عقايد،احساسات ،توانايي ها و مهارت ها، آرا، انديشه ها و هيجان ها و كم و كاستي هاي خود داشته باشيد و به طور دقيق با شخصيت خود آشنا شويد چون اگر شناخت درستي نداشته باشيد در زندگي با مسائل و مشكلات بسياري رو به رو مي شويد و نمي توانيد تصميم هاي درستي براي زندگي و سرنوشت خود بگيريد چون گرفتن بسياري از تصميمات بايد با روحيه و شخصيت شما هم خواني داشته باشد.
براي اينكه مهارت خود آگاهي را تقويت كنيد بايد براي شناخت خود وقت بگذاريد و از خود بپرسيد "من كيستم " تا به خوبي با نقاط ضعف و قوت خود آشنا شويد براي اينكه به نتايج بهتري برسيد مي توانيد در مورد شخصيت خود با اطرافيان به گفتگو بپردازيد و نظر آنها را بپرسيد تا با خصوصيات خود آشنا شويد.
2. حل مسئله و تصميم گيري
يكي ديگر از مهم ترين مهارت هاي زندگي مي توان به حل مسئله و تصميم گيري اشاره كرد. بسياري از افراد هستند كه قدرت تصميم گيري ندارند و نمي توانند براي سرنوشت خود تصميم درستي بگيرند. چون تصميم گيري و حل مسئله فرايندي است كه باعث مي شود راه حل هاي موثر و درستي كه مطابق با مشكلات روزمرگي است به وجود آيد و مسائل زندگي با راه حل هاي سازگار حل شود.اگر حل مسئله به درستي انجام شود منابع رواني مثبت مانند رضايت از زندگي ،خشنودي و شادي و اعتماد به نفس را افزايش مي دهد و باعث كاهش منابع رواني منفي مانند بيماري هاي رواني ، افسردگي و ... مي شود.
افراد هنگامي كه با مشكلاتي رو به رو مي شوند براي حل مسئله از دو روش استفاده مي كنند. گروهي از روش هيجان مدار و گروهي از روش مساله مدار
افرادي كه از رويكرد هيجان مدار براي حل مشكل استفاده مي كنند بر اساس هيجانات تصميم مي گيرند و براي اينكه شدت هيجانات منفي خود را كاهش دهند به رفتارهاي مخربي مانند سيگار كشيدن،مشروب خوردن و مصرف مواد مخدر روي مي آورند تا بتوانند راحت تر با احساسات منفي خود كنار بيايند.
اما گروهي كه با رويكرد مساله مدار به حل مشكل مي پردازند در وهله اول قبول مي كنند كه مشكل قابل حل است و براي حل مشكل با راه حل هاي مختلفي برخورد مي كنند و وقتي پيامدهاي اين راه حل ها را بررسي كردند با توجه به شرايط و موقعيت بهترين راه حل را انتخاب مي كنند تا بتوانند مشكل را حل كنند.
3. همدلي يا هوش هيجاني
مهارت همدلي يكي از مهارت هاي مهم زندگي است و براي اينكه اين مهارت را ياد بگيريد بايد روابط خود را با افراد بيشتر كنيد و بتوانيد عواطف، احساسات و نيازهاي افراد را به خوبي درك كنيد و بشناسيد. افرادي كه از هوش هيجاني مناسب برخوردارند درك بهتر از ديگران دارند و به راحتي مي توانند با ديگران رابطه برقرار كنند و دوستان بيشتر و بهتري داشته باشند اين افراد روابط اجتماعي آن ها قوي است و هيجانات مخرب آن ها در هنگام برخورد با ديگران كمتر است و مي توانند احساسات خشم و عصبانيت خود راهنگام ارتباط با ديگران كنترل كنند يا كمتر بروز دهند.
4. مهارت نه گفتن و جرات ورزي
همه افراد بايد اين توانايي را داشته باشند تا هنگامي كه با درخواستي رو به رو مي شوند كه در توانايي آن ها نيست و يا نمي خواهند آن را انجام دهند بايد نه بگويند و مهارت نه گفتن را به خوبي ياد بگيرند اما اين مهارت براي همه افراد اسان نيست و بعضي از افراد به دليل خجالت ،رودروايسي و ... قادر نيستند آن را انجام دهندو كساني كه از مهارت نه گفتن را ندارند وقتي مسئله را قبول مي كنند براي انجام دادن آن با مشكلاتي رو به رو مي شوند و به فردي پرخاشگر تبديل ميشوند.
افرادي منفعل پرخاشگر كساني هستند كه از درون ناراضي هستند ولي خشم و عصبانيت خود را به روز نمي دهند و كار پيشنهاد شده را قبول مي كنند اما در هنگام اجرا به صورت زيركانه و مخفيانه نارضايتي خود را اعلام مي كنند. اين افراد رفتاري منفعلانه دارند يعني در ظاهر مهربان و فروتن هستند و به درخواست هاي همه جواب مثبت مي دهند و پاسخ آن ها بله مي باشد اما در باطن ناراضي هستند و نمي تواند به طرف نه بگويند چون جسارت نه گفتن را ندارند.
بعضي از افراد هستند كه جسارت داشتن و جرئت داشتن را با پرخاشگري اشتباه مي گيرند و باعث مي شوند كه رفتاري خشونت آميز به اطرافيان خود نشان دهند. آن ها براي اينكه بتوانند به خواسته هاي خود برسند و حقوق خود را به دست آورند حرف هاي ناسزا و رفتارهاي زشت و ناپسندي را از خود نشان مي دهند . اما بسياري از افراد هستن كه جرئت و جسارت لازم براي گرفتن حق و حقوق خود را دارند و به راحتي نمي گذارند كه حق آن ها را ضايع كند اين افراد بدون آنكه حقوق ديگران را ضايع كنند براي گرفتن حق خود اقدام مي كنند و اگر نظرشان با نظر ديگران متفاوت باشد حرف شان را مودبانه و منطقي به طرف مقابل مي گويند و باعث جروبحث و رفتارهاي خشونت آميز نمي شوند. اين افراد به راحتي مي توانند به ديگران نه بگويند چون نه گفتن يكي از مهارت هاي مهم زندگي مي باشد.
- 5. تفكر خلاق از مهارت هاي كاربردي در زندگي
افرادي كه داراي تفكر خلاق هستند مي توانند مسائل زندگي را به گونه ي متفاوت و جديدي ببينند اين افراد به دليل خلاقيت از ويژگي منحصر به فردي برخودار هستند كه موارد زير نمونه هايي از ويژگي هاي آن هاست.
- به نو آوري و تصميم گيري مستقل علاقه دارند.
- افراد با تفكر خلاق، پديده‌هاي پيچيده را به پديده‌هاي ساده ترجيح مي‌دهند.
- از پديده‌هاي جزئي قواعد كلي را استخراج كرده و بالعكس مي‌توانند از يك قاعدۀ كلي راه حل جزئي و عيني استنتاج نمايند.
- مي‌توانند به خوبي بين تفكر منطقي و تفكر غير منطقي هماهنگي ايجاد كنند.
- براي آنها انگيزه‌هاي دروني نظير خودشكوفايي بيشتر از محرك‌ها و انگيزه‌هاي بيروني نظير تحسين ديگران، به دست آوردن پول و موارد اين چنيني اهميت دارد.
تفكر خلاق به عنوان يكي از مهارت‌هاي زندگي، قابليت پرورش و بهبود دارد. اما براي اين امر بايد شرايط لازم فراهم شود تا فرد بتواند اين توانايي را در خود پرورش دهد. تفكر خلاق در شرايط زير بهتر رشد مي‌كند:
- آزادي در ابراز عقايد
- داشتن فرصت و زمان كافي
- مهم دانستن اشتباهات
- اعتماد داشتن به دانش و مهارت‌هاي شخصي
- رو به رو شدن با موقعيت‌هاي چالش برانگيز
- 6. مهارت هاي زندگي ، تفكر انتقادي
تفكر انتقادي نوعي مهارت است كه بهره مندي از آن باعث پيشرفت در زندگي اجتماعي و فردي هر انساني مي شود. در واقع تفكر انتقادي توانايي انسان در انديشيدن به صورت مستقل و منعطف است. و باعث مي شود فرد درمورد تفكرش فكر كند و آن را مورد تجزيه و تحليل قرار دهد. و باعث مي شود فرد كمتر در معرض آسيب جدي قرار گيرد. اين نوع تفكر برخلاف اسمش به معناي انتقاد و يا عيب جويي نيست. كساني كه تفكر انتقادي (critical thinking) را در خود پرورش مي دهند افراد موفقي تلقي مي شوند. جامعه اي كه از اين افراد برخوردار باشد نيز به پيشرفت و توسعه دست خواهد يافت. تفكر انتقادي شامل مهارت ها و تكنيك هايي است كه در صورت آگاهي و پرورششان مي توانيد در برابر مسائل گوناگون با ديد تفكر انتقادي بنگريد.
آموزش سال هاي اول ابتدايي به پرورش تفكر خلاق بسيار كمك مي كند چون مي توانند با سوال هايي ذهن بچه ها را به چالش بكشانند و باعث شوند ذهنيتي خلاق داشته باشند
- مهارت مقابله با استرس
افرادي كه استرس خود را كنترل مي كنند و مي توانند به راحتي با آن مقابله كنند قادر خواهند بود تغييرات و دگرگوني هاي زندگي خود را به بهترين شيوه مديريت كنند. از نظر علمي با فعاليت هاي دروني، رواني و رفتاري مي توانيد استرس را كاهش دهيد. افرادي كه در مقابل استرس مقاومت نشان مي دهند و مي توانند با آن مقابله كنند ويژگي هاي زير را دارند.كه باعث مي شود هنگام مقابله به استرس به آن ها كمك زيادي شود.
- متعهد و مسئول بودن
- مبارزه طلب
- چالش جو
- توانمندي در زمينه هاي مختلف
- 8. مهارت كنترل خشم
يكي از قدرتمندترين احساسات، خشم مي باشد كه بسياري از افراد نمي توانند آن را كنترل كنند و هنگام كنترل كردن آن با مشكلاتي مواجه مي شوند. كنترل كردن خشم به معني اين نيست كه خشونت را كمتر كنيد بلكه بايد شيوه مناسبي براي ابراز كردن خشم را آموزش ببينيد تا بتوانيد هنگامي كه در موقعيتي قرار مي گيريد يا با افراد برخورد مي كنيد با شيوه مناسبي خشم خود را مديريت كنيد.
اكر خشم شما قابل كنترل نيست مي توانيد از مشاوره و روانشناس كمك بگيريد. در زمينه كنترل خشم تكنيك هاي زيادي وجود دارد كه به شرح زير است:
- تغيير انديشۀ خشم آلود
- ريلكسيشن
- حل مساله
- ورزش و...
- 9. ارتباط موثر و مهارت هاي بين فردي
افرادي به راحتي مي توانند با افراد ارتباط موثري داشته باشند و مهرت ارتباطي را ياد داشته باشند به خوبي و گشاده رويي مي توانند با ديگران رابطه برقرار كنند و پيام ها را به خوبي به آن ها انتقال دهند و ديگران نيز هنگام برخورد با آن ها احساس راحتي خواهند داشت و رابطه مثبتي با آن ها شكل مي دهند. كه باعث ايجاد حس خوب و آرامش بخشي مي شود. مهارت هاي ارتباطي دو گونه است مهارت ارتباطي پايه و مهارت ارتباطي پيشرفته.
در مهارت ارتباطي پايه بايد به مطالب به خوبي گوش كنيد و به خوبي با طرف به گفتگو بپردازيد به طوري كه بيان شما موثر باشد. در مهارت پيشرمهارت هاي زندگي براي كودكان
فته زبان بدن اهميت بسياري دارد. اين دو مهارت را مي توان به عنوان مهارت ارتباط كلامي و مهارت ارتباط غيركلامي شناخت. و مهارت ارتباط غيركلامي بيشتر احساسات فرد را شامل مي شود يا در هنگام گفتگو به سر تكان دادن و علامت ها و نشانه هايي كه مشخص است منظورشان را به يكديگر مي رسانند اما در ارتباط كلامي بايد با حرف و صحبت با طرف مقابل ارتباط برقرار كنيد و گفنگوي شيريني را تجربه كنيد.
10.اعتماد به نفس از مهارت هاي لازم در زندگي
اعتماد به نفس به معناي باور داشتن به خود و توانايي‌هايمان فارغ از هر قضاوتي است. اين باور منجر به اين مي‌شود كه افراد بتوانند مسائل و مشكلات پيش روي خود را با قدرت بيشتري حل و فصل كنند و در ارتباط با ديگران به موفقيت بيشتري دست يابند. در واقع هنگامي كه شما به خود اعتماد كافي داشته باشيد و تصويري مثبت و واقعي از خود بسازيد مي‌توانيد اعتماد ديگران را نيز جلب كنيد و در زندگي با مهارت و قابليت‌هاي بيشتري عمل كنيد. عوامل زير در افزايش اعتماد به نفس تاثير به سزايي دارند.
- انتخاب درست هدف
- تشويق شدن از جانب ديگران
- تقليد و همانند سازي از افرادي با اعتماد به نفس
- از شكست خود تجربه كسب كنيد
- معيارها و قواعد اجتماعي و شركت در كنفرانس ها
- ورزش كردن
- انتخاب لحن مناسب براي صحبت كردن بر اساس موقعيت و سن افراد
11.مهارت هاي فرعي
علاوه بر مهارت هاي اصلي، مهارت هاي ديگري وجود دارند كه باعث مي شود زندگي بهتري داشته باشيد در زير به بررسي مهارت فرعي مي پردازيم.
- مهارت تاب آوري: مهارت تاب آوري و تحمل سختي به صورت ساده يعني چقدر ظرفيت بازگشتن از وضعيت هاي دشوار را داريم و چقدر مي توانيم خود را پس از بروز موقعيت هاي سخت، ترميم كنيم.داشتن مهارت تاب آوري و تحمل سختي باعث مي شود با موفقيت از رويدادهاي ناگوار عبور كنيم. با داشتن اين مهارت عليرغم قرار گرفتن در معرض تنش هاي شديد، مي توانيم رشد كنيم. درست مثل يك گل نيلوفر كه در مرداب رشد مي كند. مهارت تاب آوري درست مانند هر مهارت ديگري مي تواند با تلاش و تمرين و چالش هاي مختلف، رشد كند يا ضعيف شود. اين بستگي به خود هر فرد دارد كه در روند آزمون و خطاها و چالش ها رشد مي كند يا ضعيف تر مي شود.
- مهارت نوشتن: يكي از مهمترين مهارت هاي ارتباطي نوشتن است هنگامي كه نمي توانيد به طور مستقيم با مخاطب ارتباط برقرار كنيد مي توانيد با نوشتن و مكتوب مساله خود را مطرح كنيد. و نوشتن اگر خوب باشد مي تواند بر چندين نفر تاثير بگذارد و نوشتن به شما كمك مي كند تا ارتباط كلامي شما بهتر و قوي تر شود.
- مهمهارت مذاكره: مذاكره كردن يك مهارت اكتسابي است كه با تمرين و يادگيري اصول اساسي آن مي توان آن را به دست آورد. موفقيت در مذاكره به شخصيت شما نيز بستگي دارد. اينكه چقدر به خودتان مسلط باشيد و بدانيد به كدام نقطه مي‌خواهيد برسيد. توانايي مذاكره كردن به شما اين امكان را مي دهد كه در موضوعات مختلف بيشترين نفع را ببريد. مذاكره خوب در كارهاي تجاري باعث مي شود كه فرد نفع زيادي ببرد و گامي بزرگ در جهت رشد سازمان و تجارت خود بردارد. افرادي مثل كارمندان و كارگران نيز مي توانند از طريق مذاكره خوب و حرفه اي مشكلات خود را به طور صحيح حل كنند. مثلا ممكن است كارگران از حقوق دريافتي خود ناراضي باشند و از اين طريق بدون بحث و درگيري و با قانع كردن كارگزار خود، حقوق شان را افزايش دهند.
- مهارت تمركز: تمركز يك توانايي ذهني است كه با آن فرد مي‌تواند تمام توجه‌اش را بر روي يك موضوع خاص بگذارد به طوري كه عوامل ديگر مانع انجام كار او نشوند. نكته مهمي كه در تمركز مهم مي‌باشد اين است كه بتوانيم توانايي نگه داشتن توجه روي موضوع مورد نظر و جلوگيري از حواس پرتي را داشته باشيم. عدم تمركز وابسته به محيط و شخصيت افراد است و جز در برخي اختلالات، كاملا قابل حل است. تمركز مهارتي است كه با تمرين مي‌توان به آن دست يافت و فوايد زيادي دارد.
مهارت هاي زندگي براي كودكان
مهارت هاي زندگي بسيار مهم است و باعث مي شود فرد و جامعه ي سالمي داشته باشيم و افراد مشكل روحي نداشته باشند و بتواند زندگي خوبي براي خود بسازند. اين مهارت بايد از همان كودكي به كودك آموزش داده شود تا در وجودش به خوبي نهادينه شود اما متاسفانه والدين و معلمان اين موضوع را در نظر نمي گيرند و مهارت هاي زندگي را به كودكان آموزش نمي دهند و اين ممكن است به دليل ناآگاهي آن ها باشد. و هنگامي بزرگسالي ياد گرفتن اين مهارت ها كمي سخت مي شود پس بهتر است والدين با كمك روانشناس اين مهارت ها را به كودك خود آموزش دهند تا كودكشان در آينده زندگي خوبي را تجربه كند.
سخن آخر
يادگرفتن مهارت زندگي يك امر ضروري براي همه افراد است اما افرادي هستند كه به راحتي نمي توانند اين مهارت ها را استفاده كنند اين افراد مي توانند با كمك روانشناس و شركت در همايش ها و كارگاه ها مهارت ارتباطي و مهارت زندگي خود را تقويت كنند تا بتوانند زندگي خوبي براي خود بسازند.
- ۲ بازديد
- ۰ نظر