شايد براي شما سوال باشد كه چطور بعضي از افراد انقدر در زندگي خود موفق هستند؟ چطور چرخ گردون به نفع آن ها مي چرخد و يا به زبان ديگر چطور اين افراد انقدر خوش شانس هستند. در جواب اين سوال ذهني شما بايد گفت كه اين افراد بر خلاف تصور عامه افراد خوش شانسي نيستند و اين شانسشان نيست كه موجب پيشرفتشان شده بلكه اين افراد قدرت تفكر بالايي دارند و همين قدرت تفكر بالا و منتقدانه است كه سبب موفقيت و پيشرفت روز افزونشان شده است.
شايد با شنيدن كلمه ي تفكر انتقادي اين تصور در ذهن شما شكل بگيرد كه اين افراد داراي تفكر منتقدانه، انسان هاي منتقدي هستند و به صورت پيوسته و همه جا از هر چيزي انتقاد مي كنند در صورتي كه اين نيز باوري غلط است، پس نياز است كه بيشتر با تفكر منتقدانه آشنا شويم.
تفكر انتقادي
تفكر در مورد تفكر در راستاي بهبود فرآيند تفكر، در قلب تفكر انتقادي جا دارد. متخصصين امر و نظريه پردازان، به طور كلي تفكر انتقادي را شامل تجزيه و تحليل، ارزشيابي و استنباط دانسته اند.
تعبير و تفسير، تبيين و خود تنظيمي از جمله مولفه هاي تفكر انتقادي قلمداد مي شود.
تعاريف تفكر انتقادي
تعاريف گوناگوني در مورد تفكر انتقادي وجود دارد از جمله:
- تعريف تفكر انتقادي از نظر انيس (Ennis) عبارت است از، تصميم گيري راجع ب اين كه كدام اقدام انجام شود و يا چه چيزي باور شود، كه با استفاده از تفكر تعمق آميز و استدلال پذيري انجام مي گيرد.
- از نظر پال (paul)، فرد ماهر در تفكر انتقادي از يك مجموع استاندارهاي عقلاني در هنگام تفكر استفاده مي كند،كه اين استانداردها فرآيند تفكر فرد را هدايت كرده و همچنين تفكر انتقادي او را پرورش مي دهند.
- گروهي از متفكران پژوهشگران پيشرو در حيطه ي تفكر انتقادي، آن را اينگونه تعريف كرده اند: تفكر انتقادي حالتي ايده آل است كه فرد در آن، به شكل عادت گونه داراي كنجكاوي، اطلاعات خوب، دليل مدار، روشن فكر، تمايل به تجديد نظر، وضوح در رابطه با موضوعات، نظم در موضوعات پيچيده، آگاهي در خصوص اطلاعات مرتبط، منطق و عقلانيت در گزينش راه حل ها، تمركز در جستجو گري و پشتكار در رسيدن به نتايجي كه به اندازه ي موضوع دقيق هستند، مي باشد.
به طور كلي متفكر انتقادي شخصي است كه مي تواند ارتباط منطقي بين نظرات و عقايد را درك كند.
در اصل تفكر انتقادي مستلزم اين است كه از توانايي استدلالتان استفاده كنيد و به صورت منطقي و روشن تصميم گيري كنيد.
در نهايت مهمترين كاربرد تفكر انتقادي پيش بيني كردن و آينده نگري است و به فرد كمك مي كند با استفاده از جمع آوري اطلاعات و تجزيه تحليل آن ها، نتايج هر تصميم و رفتاري را پيش بيني كند به همين دليل، رسيدن به تفكر انتقادي بسيار مهم است و موجب پيشرفت انسان مي شود.
مولفه هاي مستعد كننده ي عاطفي تفكر انتقادي
- · رويكردهاي زندگي كلي
- كنجكاوي در رابطه با گستره ي متنوعي از موضوعات
- علاقمندي به داشتن اطلاعات خوب
- هوشياري نسبت به فرصت هاي استفاده از تفكر انتقادي
- اعتماد به فرآيند جستجوگري منطقي
- خودباوري به توانمندي خود براي استدلال پردازي
- روشن فكري در رابطه با ديدگاه هاي واگرا
- انعطاف پذيري در مد نظر قرار دادن راه چاره ها و آراء ها
- درك آراي ديگران
- انعطاف در ارزيابي دلايل
- صداقت در رويارويي با سوگيري ها و پيش داوري هاي فردي، گرايشات خودمحوري و جامعه محوري
- خويشتن داري در به تعويق انداختن داوري ها يا اصلاح آن ها
- تمايل به تجديد نظر و اصلاح نظرات درمواردي كه اين كار ضرورت دارد.
- · رويكردهاي مربوط به موضوعات، پرسش ها يا مسائل خاص
- وضوح در بيان مسئله يا دغدغه
- نظم در كار
- هوشياري در جسنجوي اطلاعات مربوطه
- منطقي بودن در انتخاب ها و بكارگيري معيارها
- دقت در متمركز ساختن توجه بر موضوع پيشروي
- پشتكار در رويارويي با مشكلات پيش رو
- دقت تا درجه اي كه موضوع اجازه مي دهد.
زماني كه فرد از تفكر نسنجيده به سمت تفكر انتقادي در حال حركت باشد مراحل زير را طي مي كند:
مرحله ي اول← متفكر نسنجيده (فرد از مشكلات خاص تفكرش بي اطلاع است).
مرحله ي دوم← متفكر مطلع (فرد از مشكلاتي كه در نوع تفكرش وجود دارد خبر دارد).
مرحله ي سوم← تازه كار (فرد سعي مي كند بهتر شود اما تمرين منظمي ندارد).
مرحله ي چهارم← متفكر در حال تمرين (فرد اهميت تمرين منظم را تشخيص مي دهد).
مرحله ي چهارم← متفكر پيشرفته (فرد به نسبت تمريني كه مي كند پيشرفته مي شود).
مرحله ي پنجم← متفكر برجسته (تفكر ماهرانه و عميق براي فرد تبديل به يك عادت شده است).
شايد از خود بپرسيد براي اينكه بتوانيم تفكر انتقادي به دست بياوريم نياز است كه چه كارهايي انجام دهيم؟
قبل از تلاش براي به دست آوردن تفكر انتقادي لازم است كه بدانيد كه رسيدن به تفكر انتقادي كار آساني نيست و نياز به تمرين بسيار و صبر و تلاش زيادي دارد.
ياد گرفتن تفكر انتقادي تدريجي است. تغيير عادت هاي فكري ما يك پروژه ي بلند مدت است كه در طي سال ها اتفاق مي افتد، در واقع ويژگي هاي لازم براي تبديل شدن به يك متفكر انتقادي، نيازمند يك دوره ي طولاني است تا پديد آيند.
راه هاي رسيدن به تفكر انتقادي
- پرسيدن سوالات اساسي
سعي كنيد در هنگام برخورد با هر چيزي اين سوال را از خود بپرسيد كه هدفتان از انجام اين كار چيست و قصدتان اين است كه به چه چيزي برسيد؟ در حال حاضر چه مي دانيد؟ با پرسيدن سوال هاي ساده و اساسي مي توانيد مسئله را از تمام جهات ببينيد. هميشه يادتان باشد پيش از اينكه به دنبال راه هاي پيچيده بگرديد، سوال هاي ساده طرح كنيد و به دنبال جواب هاي ساده براي آن ها باشيد.
- غرض و تعصب را كنار بگذاريد
بي غرض بودن و داشتن ديدي باز براي تفكر انتقادي لازم است. كاملا روشن و مشخص است كه يك فرد متعصب و باريك بين بسيار سخت مي تواند دنيا را درك كند، پس نياز است كه براي داشتن ذهن باز تلاش كنيد. داشتن ذهن باز به اين معني نيست كه هر نظري را قبول كنيد ولي سعي كنيد نظرات مختلف و اطلاعات مختلف را جمع آوري كنيد و درباره ي آن ها بدون هيچ تعصبي تفكر كنيد.
- گرايش خودتان را مشخص كنيد
قضاوت انسان مي تواند تحت تاثير گرايشش، ذهني، عيني يا گمراه كننده باشد، نياز است كه شما قبل از فرا گرفتن مهارت تفكر انتقادي گرايش و طرز فكر خود را بشناسيد.
- گاهي جاي علت و معلول را عوض كنيد
بر اساس بررسي هاي دانشمندان، وارونه كردن هرچيزي مي تواند يك راه معتبر براي پيدا كردن راه حل مسائل دشوار باشد. چيزي كه علت به نظر مي رسد مي تواند خودش معلول باشد يا برعكس.
از زواياي گوناگون نگاه كردن مي تواند كمكتان كند منتقدانه فكر كنيد و راه حل كارآمدتري پيدا كنيد.
- كتاب هاي ارزشمند بخوانيد
وقتي كتاب مي خوانيد نه تنها اطلاعات جالب و به در بخوري دريافت مي كنيد بلكه روش تفسير و آناليز اين اطلاعات را نيز ياد مي گيريد. سوال وجواب كردن حين مطالعه مي تواند مغز را تمرين دهد تا به روشي منتقدانه فكر كند.
- با آدم هاي باهوش معاشرت كنيد
انسان هاي باهوش معمولا راهي موثر براي پردازش اطلاعات بلند و نقطه نظرات هوشمندانه و اساسي دارند كه كمكشان مي كند موفق باشند بنابراين راهي بهتر از معاشرت با دوستان باهوش براي ياد گرفتن نيست.
- سعي كنيد فرد همدلي باشيد
همدلي راهي براي درك و تصور آرمان ها، انگيزه ها و غوغاي درون ديگران است. با همدلي و درك ديگران اطلاعات زيادي به دست مي آوريد كه با استفاده از اين اطلاعات مي توانيد ارتقا پيدا كنيد و آدم بهتري شويد.
- اين را در نظر بگيريد كه امكان اينكه شما بتوانيد هميشه منتقدانه فكر كنيد وجود ندارد
تفكر انتقادي تنها يك ابزار است كه مي توانيد گاهي آن را همراه خود داشته باشيد گاهي هم نه.
شما مجبور نيستيد كه در مورد هرچيزي به صورت منتقدانه فكر كنيد. چيزي كه مهم است اين است كه لغزش هايتان را بشناسيد و در آينده از آن ها اجتناب كنيد. ياد گرفتن از اشتباهات چيزي است كه نبايد فراموش كنيد. بنابراين از خود انتظار هميشه رفتار كردن بر اساس تفكر انتقادي را نداشته بشيد و خودتان را سرزنش نكنيد.
مراحل تفكر انتقادي
- تجزيه و تحليل
جداسازي يا تقطيع كل مطلب به بخش هاي كوچكتر برا ي درك موضوع، عملكرد ها وارتباطات
- اجرايي كردن استاندارها
قضاوت كردن بر اساس قوانين و شاخص هاي شخصي، حرفه اي، اجتماعي مصوب
- تمايز قائل شدن
تشخيص شباهت ها و تفاوت هاي بين اشيا يا موقيعت ها و داشتن دقت بالا براي دسته بندي و رتبه بندي
- جستجوي اطلاعات
جستجوي مدرك، حقايق يا هر دانشي كه از منابع مرتبط حاصل شود و جمع آوري داده هاي تاريخي، نظري و ميداني از همان منبع
- استدلال منطقي
نتيجه گيري و جمع بندي بر اساس شواهد به دست آمده
- پيش بيني كردن
پيش بيني نتايج و اتفاقات و عواقب متاثر از آن
- تبديل دانش
تغيير يا تبديل جايگاه، ريشه يا كاربرد مفاهيم در موضوعات مختلف
- ۲ بازديد
- ۰ نظر