بازي درماني اختلال نقص توجه

اختلال نقص توجه (ADHD)

اختلال نقص توجه/بيش فعالي شرايط ذهني است كه در آن كودكان مبتلا علائمي نشان مي دهند كه آشكارا بيانگر بي توجهي – حواس پرتي و بي نظمي هستند، ولي علائم معمولي يك كودك معلول ذهني (مثل تاخير در رشد ذهني) را نشان نمي دهند.

اين مجموعه رفتارهاي ناسازگار معمولا در سنين پيش دبستاني نشان داده مي شوند.

والدين ممكن است چنين گزارش دهند كه كودكشان دائم مي دود، زمين مي خورد و تا ظهر خود را در حد مرگ خسته مي كند، به نظر مي رسد كه اين كودكان تحت تاثير نيروهاي نامرئي قرار دارند، نيروهايي كه مجبورشان مي كند تا به طور دائم در تكاپو و فعاليت باشند.

والدين كودكان بيش فعال از اين ناراحتند كه هرگز نمي توانند توجه فرزندشان را جلب كنند تا برايشان داستان بخوانند، يا از سرعتشان بكاهند تا برايشان حرفي بزنند.

آموزش اين كودكان بسيار دشوار است زيرا آنقدر توجه ندارند كه معلم بتواند با آنها ارتباط موثر برقرار كند.

از آنجا كه اختلال بيش فعالي/نقص توجه يك اختلال فراگير است، اگر در كودكي درمان نشود علائم در بزرگسالي هم ادامه خواهد داشت.

وقتي كودكان در با اختلال نقص توجه/بيش فعالي به بزرگسالي مي رسند، بيش فعالي و تكانشگري رفتاري كاهش مي يابد و به جاي آن نافرماني در محل كار، تداوم شغلي كوتاهتر، اعمال ضد اجتماعي بيشتر، نقص هاي شناختي پايدارتر، الكليسم يا ديگر اختلال هاي سوء مصرف مواد ظاهر مي شود، بنابراين درمان موثر و پايدار آن در سالهاي ابتدايي زندگي از اهميت بالايي برخوردار است.

براي درمان اين اختلال از روش هاي درماني زيادي مي شود بهره برد كه يكي از اين درمان ها بازي درماني است كه اثرات بسيار خوبي بر اختلال نقص توجه/بيش فعالي دارد.

بازي

كودكان به دليل پايين بودن سطح تفكر انتزاعي، به مانند بزرگترها، قادر به بيان هيجانات و احساسات خود نيستند.

سركوب و عدم مهارت در بيان احساسات به ويژه از نوع منفي آن، بهداشت رواني كودك را به مخاطره مي اندازد. از اين رو پيدا كردن راهي كه كودك را قادر نمايد به شيوه اي غير از بيان كلامي، هيجانات خود را بروز نمايد كاملا ضروري به نظر مي رسد.

بازي، ابزاري است كه كودك به كمك آن خود را بيان مي نمايد و براي هر كودكي، جدا از نژاد، زبان و مليت، وسيله ي مناسبي جهت تخليه ي هيجانات و ابراز خود مي باشد. بازي كاركردي متناسب با سن است، تلاشي كه همزمان در يك فرآيند بدني و اجتماعي اتفاق مي افتد.

بازي عموما نقطه مقابل كار است. يك فعاليت سرگرم كننده كه فارغ از اجبار و غير منطقي بودن، فرصت مناسبي را جهت بيان احساسات به فرد مي دهد.

4 ويژگي عمده بازي عبارت است از:

-         ذاتي بودن

بازي فعاليتي است كه كودكان تمايل ذاتي به انجام آن  را دارند و بدون يادگيري و آموزش به سمت بازي گرايش دارند.

-         آزادانه انتخاب شدن

كودك در انتخاب نوع بازي آزاد است، تعدد بازي ها و خلاقيت در كشف بازي هاي جديد اين فرصت را براي كودكان ايجاد مي كند.

-         غير واقعي بودن

بازي فعاليتي غيرواقعي است و كودك با قدرت تخيل خود مي تواند در جريان بازي در نقش هاي غير واقعي ظاهر شود.

-         كاركرد فعالانه و لذت بخش

اين ويژگي مهم ترين خصيصه ي بازي است كه تمايل كودك را براي مشاركت و بازي افزايش مي دهد.

در درمان كودكان، بازي به عنوان يك وسيله ي ارتباطي نيز بكار مي رود. با مشاهده ي كودك هنگام بازي، مي توانيم به ميزان توانايي و درك او در زمينه هاي گوناگون مانند ارتباط برقرار كردن با ديگران، درك او از مردم و همچنين دركي كه از خود دارد پي ببريم.

بازي درماني

بازي درماني جايگزين مناسبي براي دامنه ي وسيعي از مشكلات روان شناختي كودكان و نوجواناني است كه در دامنه ي سني 3 تا 16 سال قرار دارند و روشي مناسب براي برآوردن و پاسخگويي به نيازهاي بهداشت رواني كودكان است و از طرف متخصصان به عنوان مداخله ي موثر و مناسب در برخورد با رشد مغزي كودكان شناخته شده است.

اين برنامه ي درماني توسط روانشناسان و پژوهشگران مختلفي طي چندين دهه براي طيف وسيعي از اختلالات و مشكلات استفاده شده است و اثر بخشي آن نشان داده شده است و در درمان اختلالاتي مانند اختلالات اضطرابي، افسردگي، ترس و خشم، نقص توجه/بيش فعالي و همچنين مشكلات مرتبط با مدرسه و رفع مشكلات بچه هاي طلاق نقش دارد.

بازي هايي كه در بازي درماني مورد استفاده قرار مي گيرند انواع مختلف دارند:  بازي هاي تقليدي (دادن نقش هايي مثل پدر و مادر به كودك براي پي بردن به اضطراب و ترس و حتي نقاط قوت كودك)، بازي هاي خلاقيتي (شن بازي، موسيقي، نقاشي، خميربازي)، بازي هاي گروهي(آموزش راه هاي سالم برقراري ارتباط)، بازي هاي جسمي، بازي هاي نمايشي (استفاده از نقاب انسان، حيوان عروسك و ...) از جمله ي بازي هاي مورد استفاده در بازي درماني هستند.

 مراحل اجراي بازي درماني:

1. تشخيص
2. انتخاب تكنيك بازي درماني به عنوان روش درمان
3. برنامه ريزي فرايند درمان
4. اجراي برنامه ي درمان
5. ارزيابي رفتار

قدرت بازي درماني مانند حل مسئله، خود تنظيمي و آموزش مستقيم و غير مستقيم مي تواند به كودكان مبتلا به اختلال نقص توجه/بيش فعالي جهت تشخيص و ارتباط برقرار كردن با مشكلاتشان از طريق بازي و شركت كامل در درمان كمك كند.

اختلال نقص توجه/بيش فعالي بر حيطه‌هاي متعددي از فعاليت كودك از جمله: سرعت و ميزان كار، درك دستورات شفاهي، پردازش فكر، توجه و تمركز، مشكلات حافظه، ايجاد ارتباطات صحيح بين آموخته‌ها، رمز گشايي و رمزگرداني، نظم و انضباط، سازماندهي، درك روابط فضايي و هماهنگي چشم و دست اثر مي‌گذارد.

در بازي درماني براي درمان اختلال نقص توجه و ديگر اختلالات، گاه فقط تمركز بر كودك است و گاهي درمانگر علاوه بر كودك بر رابطه ي والد – كودك و همچنين محيط زندگي كودك نيز متمركز مي شود و سعي مي كند در حين كار بر كودك از طريق بازي درماني، جهت شناسايي نقص هاي رابطه ي والد – فرزندي و اصلاح آن ها تلاش كند.

بازي هايي كه در درمان اختلال نقص توجه/بيش فعالي مورد استفاده قرار مي گيرند:

-         خميربازي از جمله بازي هاي خلاقيتي است كه در درمان مشكلات اختلال نقص توجه/بيش فعالي مورد استفاده قرار مي گيرد.

در يك بررسي مشخص شد كه خمير بازي در زمينه رفع يا تخفيف مشكلات حافظه، توجه، تمركز، درك روابط فضايي، بهبود حركات ظريف دست هماهنگي چشم و دست، سازماندهي، تخليه هيجاني و آرامش به صورت  مستقيم يا  غير مستقيم اثر بسزايي دارد .

به طور مثال  دركودكي كه به علت وجود رفتار تكانشي به ظاهرپرخاشگر و خشن است و در جايي كه اذيت كردن، كتك زدن، و يا پرتاب كردن شيئي بطرف سايرين قابل قبول نيست  وي مي‌تواند خمير را بكوبد آن را به روي ميز بياندازد، آنرا خم كند و البته اين كارها اعمال خراب كننده نيستند زيرا دوباره مي‌توان خمير را به صورت اول در آورد.

بازي با خمير و گل براي كودك آرامبخش است. كودك مي‌تواند خمير را دستمالي كند چنگ بزند فشار دهد در آن حفره ايجاد كند. آنرا پهن كند. اشياءكوچك رادرآن پنهان كند و سپس پيداكند.

-         بازي كلمات احساسي نيز از ديگر بازي هاي مورد استفاده در درمان اختلال نقص توجه/بيش فعالي است.

هدف اساسي از انجام اين بازي، كمك به كودك براي ابراز احساساتش مي باشد. كودكان عمدتا قادر به ابراز احساسات خود به صورت كلامي نمي باشند. به وسيله ي اين بازي مي توان كودكان را ترغيب كرد احساسات خود را در قالب كلمات نوشته شده بر روي كاغذ و يا بر اساس تصوير كشيده شده از هر احساس بر روي كاغذ نشان دهد.

اين بازي براي تمام كودكان صرف نظر از داشتن يا نداشتن اختلال قابل اجراست و توانمندي كودك را در بيان احساسات و هيجاناتش افزايش مي دهد و به خود ابزاري كودك كمك مي كند.

اين تكنيك رفتاري به ويژه براي كودكان مبتلا به اختلالات رفتاري، نقص توجه/بيش فعالي، كودكان مبتلا به اختلالات اضطرابي به صورت خاص قابل اجرا و موثر مي باشد.

كودكان در حين بازي حالت دفاعي خود را براي بيان احساسات از دست مي دهند و فرصت بيشتري مي يابند تا احساسات خود را بروز دهند. اين بيان احساسات در يك شرايط خوشايند و غير تهديد آميز رخ مي دهد.

به طور كلي مي توان گفت كه با كمك بازي درماني مي توان عملكردهاي منفي و ناسالم عاطفي، احساسي و رفتاري كودكان را تشخيص داد و به معالجه ي زودهنگام ناتواني هاي جسمي و رواني او پرداخت.

اگر شما نگران برخي رفتارهاي كودكتان هستيد و علائم اختلال نقص توجه/بيش فعالي را در كودك خود مشاهده مي كنيد، مي توانيد با مراجعه به مركز خدمات روان شناختي ستاره ايرانيان از خدمات بازي درماني در جهت درمان اين اختلال و بهبود رشد شخصيتي و رواني كودكتان بهره ببريد. اين مركز با كادري مجرب شما را در اين امر ياري خواهد كرد.